του Ρίτσαρντ Σουόρτσμαν, ψυχίατρου οργονοθεραπευτή
Ψυχιατρική οργονοθεραπεία
Μία από τις πιο σημαντικές και μοναδικές συνεισφορές του Βίλχελμ Ράιχ είναι η αντιμετώπιση των συγκινησιακών διαταραχών την οποία ονόμασε ψυχιατρική οργονοθεραπεία. Δεν στηρίζεται στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών και όσοι προηγουμένως λάμβαναν τέτοιου είδους φάρμακα και επέλεξαν αυτή τη μέθοδο θεραπείας, κατάφεραν, σχεδόν πάντα, να τα σταματήσουν — ακόμα και μετά από μακρόχρονη και εκτεταμένη χρήση τους. Δεν χρησιμοποιεί ψυχολογική προσέγγιση για να κάνει τους ασθενείς να καταλάβουν πώς οι παρελθούσες σχέσεις και εμπειρίες διαμόρφωσαν τον σημερινό τους εαυτό. Επίσης, δεν εφαρμόζει μεθόδους, όπως αυτές που χρησιμοποιούνται στη γνωστική-συμπεριφορική θεραπεία, η οποία ισχυρίζεται ότι αλλάζουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά των ανθρώπων, ούτε θεωρεί αλήθεια ότι μόνο οι γενετικοί παράγοντες ευθύνονται για την κατάστασή τους.
Η θεραπεία και ο στόχος της
Η θεραπεία βασίζεται στο γεγονός ότι τραυματικά γεγονότα της πρώτης παιδικής ηλικίας συνεχίζουν να επηρεάζουν τη σκέψη και τη συμπεριφορά, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Δεν έχουν ξεχαστεί ποτέ, αν και το άτομο δεν τα θυμάται. Το παρελθόν συνεχίζει να υπάρχει, κλειδωμένο μέσα στο σώμα, σε αυτό που ο Ράιχ ονόμασε «θωράκιση». Η θωράκιση εξυπηρετεί δύο λειτουργίες: Να μην αφήνει τις ενοχλητικές αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας να αναδύονται στην επιφάνεια και να εμποδίσει το άτομο να βιώσει ξανά τις βαθιά θαμμένες συγκινήσεις του. Η θωράκιση όμως είναι δίκοπο μαχαίρι. Εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό, αλλά όχι εντελώς, το ξέσπασμα του καταπιεσμένου παρελθόντος — και σίγουρα κάτι τέτοιο είναι ωφέλιμο. Ταυτόχρονα όμως παρεμποδίζει την ικανότητα του ατόμου να ζήσει μια ικανοποιητική ζωή.
Η ψυχιατρική οργονοθεραπεία διαφέρει πάρα πολύ από τις άλλες θεραπείες. Ένας τρόπος που την κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι δεν επικεντρώνεται στα συμπτώματα. Τα συμπτώματα δεν είναι παρά οι εκδηλώσεις της συγκινησιακής ασθένειας. Οι πραγματικές αιτίες του άγχους, της κατάθλιψης, της διπολικής διαταραχής και άλλων ψυχικών καταστάσεων είναι τα καταπιεσμένα συναισθήματα και οι συγκινήσεις που έχουν εγκλωβιστεί μέσα στο σώμα. Γι’ αυτόν τον λόγο, η προσπάθεια να απαλλαγούμε από τα συμπτώματα χωρίς να αντιμετωπίσουμε την υποκείμενη αιτία δεν φέρνει ποτέ μόνιμη ανακούφιση. Μόνο η αφαίρεση της θωράκισης, όχι των συμπτωμάτων, αποκαθιστά τη φυσική λειτουργικότητα, και όταν συμβαίνει τα συμπτώματα υποχωρούν σταδιακά, άσχετα με το πόσο έντονα και πόσο μακρόχρονα ήταν.
Μέθοδος θεραπείας
Η θεραπευτική προσέγγιση αφορά τόσο στον ψυχικό κόσμο όσο και στο σώμα. Εφαρμόζει μια συγκεκριμένη διαλογική μέθοδο, που ονομάζεται χαρακτηρανάλυση, και μια σωματικά προσανατολισμένη τεχνική. Η χαρακτηρανάλυση απαιτεί δεξιότητα και αρκετή εμπειρία εκ μέρους του θεραπευτή. Δυστυχώς, δεν είναι εύκολο να περιγράψουμε τη διαδικασία, επειδή ως επί το πλείστον εστιάζει στις στάσεις του ασθενή και στην αλληλεπίδρασή του με τους άλλους ανθρώπους — και η σκέψη και οι ενέργειες κάθε ανθρώπου είναι μοναδικές. Καθώς οι ασθενείς κατανοούν πώς συμπεριφέρονται και πώς τους βλέπουν οι άλλοι, ιδιαίτερα υπό συνθήκες στρες, αυτόματα βελτιώνονται οι σχέσεις τους και η λειτουργικότητά τους.
Η σωματικά προσανατολισμένη προσέγγιση επιτρέπει στις απωθημένες συγκινήσεις της παιδικής ηλικίας να απελευθερωθούν μέσα στο ασφαλές περιβάλλον του ιατρείου. Χάρη στη μέθοδο θεραπείας του Ράιχ, αναδύεται αυθόρμητα όλο το φάσμα των συναισθημάτων στο οποίο ανήκουν η λύπη, ο φόβος και η οργή — χωρίς καμία παρότρυνση ή παρέμβαση εκ μέρους του θεραπευτή.
Το μέτρο στο οποίο θα βελτιωθεί ένας άνθρωπος με την ψυχιατρική οργονοθεραπεία, εξαρτάται από τρεις παράγοντες: στον βαθμό της συγκινησιακής του αρρώστιας, στην ικανότητα του θεραπευτή και από το πόσο αποφασισμένος είναι να γίνει καλά. Όσοι επιθυμούν να αρχίσουν αυτήν τη μοναδική θεραπεία θα πρέπει —εάν κριθεί απαραίτητο— να είναι διατεθειμένοι να ελαττώσουν τα ψυχοτρόπα φάρμακα που ενδεχομένως λαμβάνουν — με προοπτική να τα σταματήσουν εντελώς, αν μπορέσουν. Και πρέπει να είναι ανοιχτοί στην προοπτική να νιώσουν, έστω και για λίγες συνεδρίες, μια θεραπευτική μέθοδο ριζικά διαφορετική από όλες τις άλλες, που εξακολουθούν να αγνοούν τόσο οι γιατροί όσο και οι ψυχίατροι.
Παθήσεις που αντιμετωπίζονται
Η οργονοθεραπεία μπορεί αποτελεσματικά να αντιμετωπίσει ένα ευρύ φάσμα συγκινησιακών διαταραχών. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται: άγχος, κατάθλιψη, ψυχαναγκαστική-ιδεοληπτική και διπολική διαταραχή, φοβίες, σύνδρομο υπερκινητικότητας και ελλειμματικής προσοχής, σύνδρομο μετατραυματικού στρες, ακόμα και σχιζοφρένεια.
Ο ψυχιατρικός οργονοθεραπευτής
Οι ψυχιατρικοί οργονοθεραπευτές, επειδή είναι γιατροί, έχουν στέρεες βάσεις στην ιατρική επιστήμη. Η εκπαίδευση και εμπειρία τους τους βοηθά να κατανοήσουν το σώμα, γεγονός απαραίτητο για την εφαρμογή αυτής, αλλά και όποιας άλλης, σωματικά προσανατολισμένης θεραπείας. Όχι μόνο διαθέτουν δίπλωμα ιατρικής αλλά η εκτενής ειδίκευσή τους στην ψυχιατρική ή στην παιδοψυχιατρική τους παρέχει την απαραίτητη γνώση της αντιμετώπισης ψυχικών διαταραχών. Έχουν οι ίδιοι κάνει οργονοθεραπεία είτε με μαθητές του Βίλχελμ Ράιχ είτε με οργονοθεραπευτές πρώτης γενιάς. Η άμεση συνέχεια από τον Ράιχ μέχρι σήμερα τους κάνει να ξεχωρίζουν.
Υπό κατάλληλες συνθήκες, γιατροί με τουλάχιστον ένα χρόνο εμπειρίας σε ψυχιατρική κλινική μπορούν να αποκτήσουν την επάρκεια να ασκούν οργονοθεραπεία. Οι ψυχολόγοι μπορούν να ασκήσουν χαρακτηρανάλυση και παρόλο που η μέθοδος αυτή είναι λεκτική, ακόμα και χωρίς τη σωματική συνιστώσα, μπορεί να προκαλέσει σωματικά συμπτώματα. Έτσι, ακόμα και στην περίπτωση της χαρακτηρανάλυσης, η συνεργασία με κάποιον γιατρό είναι απαραίτητη. Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται στην πορεία της θεραπείας δεν θεωρούνται ποτέ ότι βρίσκονται «μόνο στο μυαλό» ή είναι «απλώς ψυχολογικά».
Η ψυχιατρική οργονοθεραπεία απαξιώνεται ως «ενδιαφέρουσα μεν αλλά θεωρητική υπόθεση», μόνο από εκείνους που δεν την έχουν βιώσει προσωπικά. Δεν ταιριάζει σε όλους, και σίγουρα όχι σε εκείνους που αναζητούν μια γρήγορη λύση, αλλά για πάρα πολλούς έχει αλλάξει δραματικά τη ζωή τους προς το καλύτερο.