Απόσπασμα από το βιβλίο του Βίλχελμ Ράιχ Η λειτουργία του οργασμού, εκδόσεις Ρέω, Αθήνα 2015
Αντί για συστηματική παρουσίαση, θα προτιμήσω να περιγράψω τη θεωρία του οργασμού με βάση τον τρόπο που αναπτύχθηκε. Αυτό θα βοηθήσει τον αναγνώστη να συλλάβει ευκολότερα την εσωτερική λογική της. Κατ’ αυτό τον τρόπο θα αποδειχθεί παράλληλα ότι είναι αδύνατον να έχουν επινοηθεί αυτές οι συσχετίσεις από κάποιον ανθρώπινο νου. Έως το 1923, τη χρονιά που γεννήθηκε η θεωρία του οργασμού, η σεξολογία και η ψυχανάλυση αναγνώριζαν μόνο την ικανότητα εκσπερμάτισης και τη στυτική ικανότητα. Με την παράληψη όμως, της λειτουργικής, της οικονομικής και της εμπειρικής συνιστώσας, η έννοια της σεξουαλικής ικανότητας δεν έχει κανένα νόημα. Η ικανότητα εκσπερμάτισης και στύσης είναι απλώς αναπόφευκτες προϋποθέσεις για την οργασμική ικανότητα. Οργασμική ικανότητα είναι η ικανότητα παράδοσης στη ροή της βιολογικής ενέργειας, απαλλαγμένη από κάθε αναστολή. Είναι η ικανότητα πλήρους εκφόρτισης της ευρισκόμενης σε συμφόρηση σεξουαλικής διέγερσης μέσω ακούσιων, ηδονικών σπασμών του σώματος. Δεν υπάρχει ούτε ένας νευρωτικός που να είναι οργασμικά ικανός και η χαρακτηροδομή της συντριπτικής πλειοψηφίας ανδρών και γυναικών είναι νευρωτική.
Αν η σεξουαλική πράξη είναι απαλλαγμένη από άγχος, δυσαρέσκεια και φαντασιώσεις, η ένταση της ηδονής κατά τον οργασμό εξαρτάται από τη σεξουαλική ένταση που συγκεντρώνεται στα γεννητικά όργανα. Όσο μεγαλύτερη και πιο απότομη η «πτώση» της διέγερσης, τόσο πιο έντονη είναι η ηδονή.
Η περιγραφή της οργασμικά ικανοποιητικής σεξουαλικής πράξης που ακολουθεί αφορά μόνο στην ακολουθία ορισμένων τυπικών, φυσικά καθορισμένων φάσεων και τρόπων συμπεριφοράς. Δεν έλαβα υπόψη μου το βιολογικό προκαταρκτικό παιχνίδι που καθορίζεται από τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ατόμου και δεν παρουσιάζει καθολικό χαρακτήρα. Πρέπει επιπλέον να επισημάνουμε ότι οι βιοηλεκτρικές διεργασίες της λειτουργίας του οργασμού δεν έχουν ακόμα διερευνηθεί πλήρως και επομένως η περιγραφή τους είναι ατελής.
Η φάση του εκούσιου ελέγχου της διέγερσης
(Οι αριθμοί στην αρχή των παραγράφων του κειμένου αντιστοιχούν στους εντός παρενθέσεων αριθμούς που αναφέρονται στην εξήγηση του σχεδιαγράμματος.)
1. Η στύση δεν είναι οδυνηρή όπως στον πριαπισμό, όπου υπάρχει σπασμός του εδάφους της λεκάνης ή του σπερματικού αγωγού. Είναι ηδονική. Το πέος δεν φτάνει σε υπερδιέγερση όπως συμβαίνει μετά από παρατεταμένη περίοδο εγκράτειας ή σε περιπτώσεις πρόωρης εκσπερμάτισης. Το γυναικείο γεννητικό όργανο γίνεται υπεραιμικό και υγραίνεται με συγκεκριμένο τρόπο, εξαιτίας των άφθονων εκκρίσεων των γεννητικών αδένων. Δηλαδή στην περίπτωση της αδιατάρακτης γενετήσιας λειτουργικότητας, οι εκκρίσεις έχουν συγκεκριμένες χημικές και φυσικές ιδιότητες οι οποίες απουσιάζουν όταν η γενετήσια λειτουργία είναι διαταραγμένη. Σημαντικό χαρακτηριστικό της οργασμικής ικανότητας του άνδρα είναι η ανάγκη να διεισδύσει. Έχει σημασία αυτό διότι στύση μπορεί να συμβεί και χωρίς αυτή την ανάγκη, όπως στην περίπτωση ορισμένων στυτικά ικανών ναρκισσιστικών χαρακτήρων και στην περίπτωση της σατυρίασης.
Γραφική απεικόνιση που αναπαριστά τις τυπικές φάσεις της σεξουαλικής πράξης όταν και ο άνδρας και η γυναίκα είναι οργασμικά ικανοί.
Π = προκαταρκτική ηδονή (1, 2). Δ = διείσδυση του πέους (3). Ι (4, 5) = φάση του εκούσιου ελέγχου της διέγερσης και παράτασης της πράξης που δεν είναι ακόμα επιβλαβής. ΙΙ (6, α-δ) = φάση ακούσιων μυϊκών συσπάσεων και αυτόματης αύξησης της διέγερσης. ΙΙΙ (7) = απότομη και μεγάλη άνοδος της διέγερσης προς την κορύφωση (Κ). IV (8) = οργασμός. Η διαγραμμισμένη περιοχή αντιπροσωπεύει τη φάση των ακούσιων σπασμών του σώματος. V (9, 10) = απότομη μείωση της διέγερσης. Χ = ευχάριστη χαλάρωση. Διάρκεια από πέντε έως είκοσι λεπτά.
2. Ο άνδρας και η γυναίκα ενεργούν με τρυφερότητα ο ένας προς τον άλλον χωρίς οι παρορμήσεις τους να έρχονται σε σύγκρουση. Παθολογικές παρεκκλίσεις από αυτή τη συμπεριφορά αποτελούν τα ακόλουθα: επιθετικότητα προερχόμενη από σαδιστικές παρορμήσεις, όπως στην περίπτωση ορισμένων στυτικά ικανών ψυχαναγκαστικών νευρωτικών. Αδράνεια όπως στην περίπτωση του παθητικού-θηλυπρεπή χαρακτήρα. Απουσία τρυφερότητας στην περίπτωση της «αυνανιστικής συνουσίας» με μη αγαπητό σύντροφο. Φυσιολογικά, η δραστηριότητα της γυναίκας δεν διαφέρει καθόλου από του άνδρα. Η ευρέως διαδεδομένη παθητικότητα εκ μέρους των γυναικών είναι παθολογική, συνήθως αποτέλεσμα μαζοχιστικών φαντασιώσεων βιασμού.
3. Η ηδονική διέγερση, που παραμένει περίπου στην ίδια ένταση κατά τη διάρκεια της προκαταρκτικής ηδονής, αυξάνεται απότομα και στον άνδρα και στη γυναίκα, με τη διείσδυση του πέους στον κόλπο. Η αίσθηση του άνδρα ότι «ρουφιέται» είναι αντίστοιχη του αισθήματος της γυναίκας ότι «ρουφάει» το πέος μέσα της.
4. Η ανάγκη του άνδρα να διεισδύσει βαθιά αυξάνεται, χωρίς όμως να λαμβάνει τη σαδιστική μορφή «της επιθυμίας να τρυπήσει», όπως συμβαίνει στην περίπτωση των ψυχαναγκαστικών νευρωτικών χαρακτήρων. Με την αμοιβαία, σταδιακή, αυθόρμητη, αβίαστη τριβή, η διέγερση συγκεντρώνεται στην επιφάνεια και τη βάλανο του πέους και στο οπίσθιο τμήμα του βλεννογόνου του κόλπου. Η χαρακτηριστική αίσθηση που προαναγγέλλει και συνοδεύει την εκφόρτιση του σπέρματος εξακολουθεί να απουσιάζει τελείως, γεγονός που δεν συμβαίνει κατά την πρόωρη εκσπερμάτιση. Το υπόλοιπο σώμα εξακολουθεί να είναι λιγότερο διεγερμένο από τα γεννητικά όργανα. Η συνείδηση είναι ολοκληρωτικά συντονισμένη στην αφομοίωση των ρευστών αισθήσεων ηδονής. Το Εγώ συμμετέχει ενεργά προσπαθώντας να εξερευνήσει όλους τους πιθανούς τρόπους ηδονής και να φτάσει στον υψηλότατο βαθμό έντασης πριν την έλευση του οργασμού. Είναι προφανές ότι καμία συνειδητή πρόθεση δεν μπορεί να επηρεάσει αυτή τη διαδικασία. Όλα συμβαίνουν αυθόρμητα ή ανάλογα με τις διαφορετικές εμπειρίες κάθε ατόμου ως προς τα προκαταρκτικά, με την αλλαγή της στάσης, με τη φύση της τριβής, με τον ρυθμό κ.λπ. Σύμφωνα με την πλειοψηφία των ικανών ανδρών και γυναικών, όσο πιο αργές και απαλές είναι οι κινήσεις τριβής και όσο πιο συγχρονισμένες, τόσο πιο έντονες είναι οι αισθήσεις ηδονής. Αυτό προϋποθέτει υψηλό βαθμό σύνδεσης μεταξύ των συντρόφων. Παθολογικό αντίστοιχο σε αυτή τη φάση είναι η ανάγκη βίαιων κινήσεων τριβής, ιδιαίτερα έντονο σε σαδιστικούς ψυχαναγκαστικούς χαρακτήρες που υποφέρουν από αναισθησία του πέους και ανικανότητα να εκφορτίσουν σπέρμα. Ένα άλλο παράδειγμα διαταραχής είναι η νευρική βιασύνη εκείνων που πάσχουν από πρόωρη εκσπερμάτιση. Οι οργασμικά ικανοί άνδρες και γυναίκες δεν γελούν, ούτε μιλούν ποτέ κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής πράξης, εκτός ίσως για να ανταλλάξουν τρυφερά λόγια. Τόσο η ομιλία όσο και το γέλιο είναι ενδείξεις σοβαρής διαταραχής της ικανότητας παράδοσης. Η παράδοση προϋποθέτει πλήρη εγκατάλειψη στην ρευστή αίσθηση της ηδονής. Οι άνδρες που αντιλαμβάνονται αυτή την παράδοση ως «θηλυπρεπή» είναι πάντα οργασμικά διαταραγμένοι.
5. Κατά τη φάση αυτή, η διακοπή των κινήσεων τριβής είναι ευχάριστη λόγω των ειδικών αισθήσεων ηδονής που συνοδεύουν την παύση και δεν απαιτείται ψυχική προσπάθεια. Με τον τρόπο αυτό η διάρκεια της πράξης παρατείνεται. Κατά τη διάρκεια της παύσης η διέγερση υποχωρεί λίγο. Ωστόσο, δεν υποχωρεί εντελώς, όπως στις παθολογικές περιπτώσεις. Η διακοπή της σεξουαλικής πράξης με την έξοδο του πέους από τον κόλπο δεν είναι δυσάρεστη αν συμβαίνει μετά από μια παύση για ξεκούραση. Με την επανάληψη των κινήσεων τριβής, η διέγερση αυξάνεται σταθερά πέρα από το επίπεδο που έχει επιτευχθεί προηγουμένως. Σταδιακά κατακλύζει ολόκληρο το σώμα, ενώ στα γεννητικά όργανα διατηρείται περίπου σταθερό το ίδιο επίπεδο διέγερσης. Τελικά, εξαιτίας κάποιας νέας και συνήθως απότομης αύξησης της γενετήσιας διέγερσης, επέρχεται η φάση των ακούσιων μυϊκών συσπάσεων.
Φάση των ακούσιων μυϊκών συσπάσεων
6. Κατά τη φάση αυτή, ο εκούσιος έλεγχος της πορείας της διέγερσης είναι πλέον αδύνατος. Η φάση εκδηλώνεται με τα παρακάτω χαρακτηριστικά γνωρίσματα:
α. Η αύξηση της διέγερσης δεν μπορεί πλέον να ελεγχθεί. Καταλαμβάνει ολόκληρη την προσωπικότητα και προκαλεί επιτάχυνση του καρδιακού παλμού και βαθιά εκπνοή.
β. Η σωματική διέγερση επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στα γεννητικά όργανα. Εμφανίζεται μια γλυκιά αίσθηση που περιγράφεται ως ροή της διέγερσης από τα γεννητικά όργανα στα υπόλοιπα μέρη του σώματος.
γ. Αρχικά, η διέγερση αυτή προκαλεί ακούσιες συσπάσεις σε ολόκληρο το μυϊκό σύστημα των γεννητικών οργάνων και του εδάφους της λεκάνης. Οι συσπάσεις αυτές γίνονται αισθητές ως κύματα: η κορυφή του κύματος συμπίπτει με την πλήρη διείσδυση του πέους, ενώ η βάση με την απόσυρσή του. Μόλις όμως η διάρκεια της απόσυρσης υπερβεί ένα συγκεκριμένο όριο, εμφανίζονται αμέσως σπασμωδικές συσπάσεις που επιταχύνουν την εκσπερμάτιση. Στη γυναίκα, συσπώνται οι λείοι μύες του κόλπου.
δ. Στο στάδιο αυτό, η διακοπή της πράξης είναι σε κάθε περίπτωση δυσάρεστη και για τον άνδρα και για τη γυναίκα. Αν συμβεί, οι μυϊκές συσπάσεις που οδηγούν σε οργασμό τη γυναίκα και σε εκσπερμάτιση τον άνδρα γίνονται σπασμωδικές αντί για ρυθμικές. Οι αισθήσεις που προκαλεί αυτή η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δυσάρεστες και περιστασιακά εμφανίζεται πόνος στο έδαφος της λεκάνης και στην περιοχή του ιερού οστού. Επιπλέον, ως αποτέλεσμα των σπασμών, η εκσπερμάτιση συμβαίνει νωρίτερα από ό,τι αν ο ρυθμός ήταν αδιατάρακτος. Η εκούσια παράταση της πρώτης φάσης της σεξουαλικής πράξης (στάδια 1 έως 5) δεν είναι επιβλαβής ως ένα ορισμένο βαθμό και έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της ηδονής. Από την άλλη μεριά όμως, και η διακοπή και η εκούσια αλλαγή της πορείας της διέγερσης κατά τη δεύτερη φάση της σεξουαλικής πράξης είναι επιβλαβής λόγω της ακούσιας φύσης αυτής της φάσης.
7. Με την περαιτέρω εντατικοποίηση και αύξηση της συχνότητας των ακούσιων μυϊκών συσπάσεων, η διέγερση αυξάνεται σφοδρά και απότομα προς την κορύφωση (ΙΙΙ έως Κ στο σχεδιάγραμμα). Κανονικά αυτό στον άνδρα συμπίπτει με τις πρώτες μυϊκές συσπάσεις της εκσπερμάτισης.
8. Στο σημείο αυτό, η συνείδηση αρχίζει να θολώνει όλο και περισσότερο. Μετά από μία μικρή παύση κατά το «υψηλότερο σημείο» της κορύφωσης, οι κινήσεις τριβής αυξάνονται αυθόρμητα και η ανάγκη για «πλήρη» διείσδυση γίνεται πιο έντονη σε κάθε επόμενη μυϊκή σύσπαση εκσπερμάτισης. Οι μυϊκές συσπάσεις στη γυναίκα ακολουθούν την ίδια διαδρομή όπως και στην περίπτωση του άνδρα. Υπάρχει απλώς μια ψυχικής ποιότητας διαφορά, δηλαδή ότι η υγιής γυναίκα επιθυμεί «να δεχθεί πλήρως» κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την κορύφωση.
9. Η οργασμική διέγερση καταλαμβάνει ολόκληρο το σώμα και προκαλεί ισχυρούς σπασμούς σε ολόκληρο το μυϊκό του σύστημα. Από την αυτο-παρατήρηση υγιών ανθρώπων και των δύο φύλων, καθώς και από την ανάλυση συγκεκριμένων διαταραχών του οργασμού αποδεικνύεται ότι αυτό που ονομάζουμε διάλυση της έντασης και το αισθανόμαστε ως κινητική εκφόρτιση (βλέπε το κατερχόμενο μέρος της καμπύλης του οργασμού στο σχήμα) είναι στην ουσία το αποτέλεσμα της αντιστροφής της διέγερσης από τα γεννητικά όργανα προς το υπόλοιπο σώμα. Η αντιστροφή αυτή βιώνεται ως απότομη μείωση της έντασης.
Έτσι λοιπόν η κορύφωση αντιπροσωπεύει το σημείο καμπής στην πορεία της διέγερσης, δηλαδή πριν την κορύφωση η διέγερση κατευθύνεται προς τα γεννητικά όργανα, ενώ μετά την κορύφωση απομακρύνεται από τα γεννητικά όργανα. Ακριβώς αυτή η πλήρης επάνοδος της διέγερσης από τα γεννητικά όργανα στο υπόλοιπο σώμα αποτελεί την ικανοποίηση. Δηλαδή η ικανοποίηση συνεπάγεται δύο πράγματα: ροή της διέγερσης πίσω σε ολόκληρο το σώμα και χαλάρωση του γεννητικού συστήματος.
10. Πριν φτάσουμε στο ουδέτερο σημείο, η διέγερση μηδενίζεται σταδιακά ακολουθώντας μια ομαλή καμπύλη και αντικαθίσταται άμεσα από μια ευχάριστη σωματική και ψυχική χαλάρωση η οποία συνοδεύεται από έντονη, συνήθως, επιθυμία για ύπνο. Κάθε μορφή αισθησιασμού εξαφανίζεται αλλά η «κορεσμένη» πλέον τρυφερή διάθεση προς τον σύντροφο διατηρείται και συμπληρώνεται από ένα αίσθημα ευγνωμοσύνης.
Σε αντίθεση με τα προηγούμενα, ο οργασμικά ανίκανος άνθρωπος νιώθει μεγάλη εξάντληση, απέχθεια, αποστροφή, κόπωση ή αδιαφορία και, καμιά φορά, μίσος προς τον σύντροφο. Στις περιπτώσεις της σατυρίασης και της νυμφομανίας, η σεξουαλική διέγερση δεν υποχωρεί. Η αϋπνία είναι ένα από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της έλλειψης ικανοποίησης. Από την άλλη μεριά όμως, δεν μπορούμε αυτόματα να συμπεράνουμε ότι ένας άνθρωπος βιώνει ικανοποίηση επειδή κοιμάται αμέσως μετά τη σεξουαλική πράξη.
Αν επανεξετάσουμε τις δύο φάσεις της σεξουαλικής πράξης, διαπιστώνουμε ότι η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται κυρίως από την αισθητηριακή εμπειρία της ηδονής, ενώ η δεύτερη από την κινητική εμπειρία της ηδονής.
Ο ακούσιος βιοενεργειακός σπασμός του οργανισμού και η πλήρης διάλυση της διέγερσης είναι τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της οργασμικής ικανότητας. Η σκιασμένη περιοχή του σχεδιαγράμματος αντιστοιχεί στην ακούσια νευροφυτική χαλάρωση. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις μερικής διάλυσης της διέγερσης που μοιάζουν αρκετά με τη διάλυση που προκαλείται οργασμικά. Εξαιτίας αυτής της ομοιότητας συγχέονται μέχρι σήμερα με τη γνήσια ανακούφιση που προσφέρει η οργασμική ικανότητα. Όμως η κλινική εμπειρία αποδεικνύει ότι εξαιτίας της γενικευμένης σεξουαλικής καταπίεσης, οι άνδρες και οι γυναίκες έχουν χάσει την ικανότητα να βιώνουν την απόλυτη παράδοση σε ακούσιους μηχανισμούς. Αυτή ακριβώς την φάση της τελικής διέγερσης και διάλυσης της έντασης που παραμένει μέχρι στιγμής άγνωστη έχω κατά νου όταν μιλάω για «οργασμική ικανότητα». Αποτελεί την πρωταρχική και κύρια βιολογική λειτουργία που είναι κοινή για τον άνθρωπο και όλους τους ζωντανούς οργανισμούς. Κάθε μορφή βίωσης της φύσης προέρχεται από αυτή ή από τη λαχτάρα γι’ αυτήν.
Η πορεία της διέγερσης στη γυναίκα είναι ακριβώς ίδια με του άνδρα. Ο οργασμός και στα δύο φύλα είναι εντονότερος όταν η κορύφωση της γενετήσιας διέγερσης συμπίπτει, κάτι που συμβαίνει πολύ συχνά σε άνδρες και γυναίκες που είναι σε θέση να επικεντρώσουν το συναίσθημα και τον αισθησιασμό τους σε έναν σύντροφο που μπορεί να ανταποδώσει το ανάλογο συναίσθημα και αισθησιασμό. Αυτό αποτελεί κανόνα όταν η ερωτική σχέση δεν διαταράσσεται ούτε από εσωτερικούς ούτε από εξωτερικούς παράγοντες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η συνειδητή τουλάχιστον φαντασιακή δραστηριότητα αναστέλλεται τελείως. Το Εγώ προσλαμβάνει πλήρως και επικεντρώνεται απολύτως στις αισθήσεις της ηδονής. Η ικανότητα της συναισθηματικής προσωπικότητας να επικεντρώνεται απολύτως στην οργασμική εμπειρία είναι, παρά τις διχογνωμίες, ένα ακόμα χαρακτηριστικό της ικανότητας για οργασμό.
Δεν είναι εύκολο να διαπιστώσουμε αν σταματά και η ασυνείδητη φαντασιακή δραστηριότητα. Υπάρχουν όμως ορισμένοι παράγοντες που υποδηλώνουν ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει. Οι φαντασιώσεις, που δεν επιτρέπεται να γίνουν συνειδητές δεν μπορούν παρά να μειώνουν την ευχαρίστηση της εμπειρίας. Είναι απαραίτητο να διακρίνουμε τις δύο κατηγορίες φαντασιώσεων που πιθανόν να συνοδεύουν τη σεξουαλική πράξη, δηλαδή εκείνες που εναρμονίζονται με τη σεξουαλική εμπειρία και εκείνες που αντιτίθενται σε αυτήν. Αν ο σύντροφος ή η σύντροφος μπορεί να προσελκύσει, έστω και στιγμιαία, πλήρως το σεξουαλικό ενδιαφέρον του άλλου, τότε οι ασυνείδητες φαντασιώσεις είναι περιττές. Από την ίδια τη φύση τους, οι φαντασιώσεις αυτές αντιτίθενται στην πραγματική εμπειρία, με δεδομένο ότι αυτό που φαντασιώνεται κάποιος είναι μόνο εκείνο που δεν μπορεί να έχει στην πραγματικότητα. Από την άλλη μεριά, υπάρχει η γνήσια μεταβίβαση από το πρωταρχικό αντικείμενο στον σύντροφο. Είναι δηλαδή δυνατόν, ο σύντροφος να αντικαταστήσει το αντικείμενο της φαντασίωσης αν υπάρχει ταύτιση στα βασικά τους χαρακτηριστικά. Αν όμως η μεταβίβαση του σεξουαλικού ενδιαφέροντος συμβαίνει αποκλειστικά στη βάση της νευρωτικής επιθυμίας για το πρωταρχικό αντικείμενο, χωρίς την εσωτερική δυνατότητα γνήσιας μεταβίβασης και παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει ταύτιση μεταξύ συντρόφου και φαντασιακού αντικειμένου, τότε καμία αυταπάτη δεν μπορεί να εξαφανίσει το ακαθόριστο αίσθημα πλαστότητας που εμφανίζει η σχέση. Στην πρώτη περίπτωση, η συνουσία δεν ακολουθείται από απογοήτευση. Στη δεύτερη, η απογοήτευση είναι αναπόφευκτη και μπορούμε να υποθέσουμε ότι η φαντασιακή δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της πράξης δεν σταματά αλλά λειτουργεί για να διατηρηθεί η ψευδαίσθηση. Στην πρώτη περίπτωση, το άτομο χάνει το ενδιαφέρον του για το πρωταρχικό αντικείμενο και συνεπώς χάνεται και η πηγή που παράγει φαντασιώσεις. Το πρωταρχικό αντικείμενο αναδημιουργείται από τον σύντροφο. Σε μια γνήσια μεταβίβαση, δεν υπάρχει εξωραϊσμός του σεξουαλικού συντρόφου. Όσα χαρακτηριστικά διαφέρουν από το πρωταρχικό αντικείμενο αποτιμώνται σωστά και γίνονται ανεκτά. Στην πλαστή μεταβίβαση, ο σεξουαλικός σύντροφος εξιδανικεύεται υπέρμετρα και η σχέση είναι γεμάτη ψευδαισθήσεις. Τα αρνητικά χαρακτηριστικά δεν αναγνωρίζονται, οπότε η φαντασιακή δραστηριότητα πρέπει να συνεχιστεί, διαφορετικά χάνεται η ψευδαίσθηση.
Όσο εντονότερα αναγκάζεται να λειτουργήσει η φαντασίωση για να κάνει τον σύντροφο να προσεγγίσει το ιδεώδες, τόσο περισσότερο μειώνεται η ένταση της σεξουαλικής ηδονής και η αξία της για τη σεξουαλική οικονομία του οργανισμού. Κατά πόσον και σε ποιο βαθμό θα μειωθεί η ένταση της σεξουαλικής εμπειρίας, είναι κάτι που εξαρτάται πλήρως από τη φύση των διαφωνιών οι οποίες εμφανίζονται σε κάθε μακροχρόνια σχέση. Η μείωση θα γίνει παθολογική διαταραχή πολύ γρηγορότερα αν υπάρχει ισχυρή καθήλωση στο πρωταρχικό αντικείμενο και αδυναμία να επιτευχθεί γνήσια μεταβίβαση, πολύ δε περισσότερο αν απαιτείται μεγάλη ποσότητα ενέργειας για να ξεπεραστούν τα χαρακτηριστικά του συντρόφου που διαφέρουν από το πρωταρχικό αντικείμενο.
