Ψυχοπαθολογία και κοινωνικός ακτιβισμός (επιτρεπτικότητα και ανοχή)

Η φυλακή της επιτρεπτικότητας: Κατανοώντας τη δυστυχία των εφήβων σήμερα

του Τόμας Γουίντ, Μ.D.

Οι έφηβοι ένιωθαν πάντα δυστυχία, βιώνοντας άγχος, πόνο, συγκρούσεις, ματαίωση και θυμό στις σχέσεις με τους γονείς τους και με το αντίθετο φύλο. Η δυσκολία των εφήβων να εδραιώσουν την ανεξαρτησία τους και να αναλάβουν τις ευθύνες της ενήλικης ζωής είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία. Υπάρχει σήμερα κάτι διαφορετικό; Ναι. Η εφηβική δυστυχία έχει επιδεινωθεί, είναι περισσότερο διαδεδομένη και ο χαρακτήρας της έχει μεταβληθεί. Ο σημερινός έφηβος είναι επίσης διαφορετικός από τον έφηβο πριν το 1960. Τα φαινόμενα αυτά μπορούν να κατανοηθούν καλύτερα αν σκεφτούμε τι έχει συμβεί στην κοινωνία μας και στο άτομο, από εκείνη την εποχή έως σήμερα.

Στο βιβλίο του με τίτλο Αιθέρας, Θεός και Διάβολος, ο Ράιχ γράφει: «Αν σήμερα ή αύριο καταργούνταν ξαφνικά η αυταρχική οργάνωση του κράτους έτσι ώστε οι άνθρωποι να έκαναν ό,τι τους αρέσει, δεν θα προέκυπτε ελευθερία αλλά χάος και θα έπρεπε να περάσουν χρόνια ολόκληρα πλήρους αποδιοργάνωσης πριν η ανθρώπινη φυλή μάθει να ζει σύμφωνα με τις αρχές της φυσικής αυτορρύθμισης.» (1)

Η υποθετική αυτή πιθανότητα την οποία περιέγραφε ο Ράιχ στα τέλη της δεκαετίας του 1940 έχει γίνει, στα τέλη της δεκαετίας του 1990, μια πραγματικότητα που όλοι πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Το σύγχρονο χαοτικό κοινωνικό περιβάλλον που βασίζεται στην περιφρόνηση της εξουσίας, φυλακίζει τους νέους μας σαν να έχει πραγματικά χτίσει τοίχους γύρω τους, αφαιρώντας από τους εφήβους κάθε γερό θεμέλιο πάνω στο οποίο θα μπορούσαν να χτίσουν τη ζωή τους, αφήνοντάς τους παγιδευμένους σε μια κατάσταση αθλιότητας.

Για να κατανοήσουμε τι έχει συμβεί, πρέπει να εξετάσουμε τέσσερα διαφορετικά ζητήματα:

• Τη φύση της ατομικής θωράκισης.
• Τη φύση της κοινωνικής θωράκισης.
• Την κατάρρευση της αυταρχικής κοινωνικής και ατομικής θωράκισης, η οποία έχει συμβεί τα τελευταία πενήντα χρόνια.
• Την ανάπτυξη μιας νέας, καταστρεπτικότερης μορφής θωράκισης η οποία έχει πάρει τη θέση της παλιάς μορφής αυταρχικής θωράκισης.

Η φύση της ατομικής θωράκισης

Η αιτί της εφηβικής δυστυχίας είναι η θωράκιση του ατόμου επειδή διαστρεβλώνει τη βιοενεργειακή, συγκινησιακή και σεξουαλική λειτουργικότητα. Η θωράκιση και οι καταστρεπτικές της συνέπειες ανακαλύφθηκαν από τον Βίλχελμ Ράιχ, ο οποίος ξεκίνησε το έργο του στις αρχές της δεκαετίας του 1920 ως ψυχαναλυτής. Γρήγορα διακρίθηκε και ο Φρόιντ του ανέθεσε να διδάξει την ψυχαναλυτική τεχνική. Υπό αυτή την ιδιότητα και στη δική του κλινική εμπειρία, ο Ράιχ παρατήρησε ότι ο χαρακτήρας του ατόμου, με τις χρόνιες, άκαμπτες στάσεις συμπεριφοράς, υπηρετούσε μια αμυντική, συγκινησιακά προστατευτική λειτουργία. Παρατήρησε επίσης ότι όσοι διέθεταν άκαμπτες χαρακτηρολογικές στάσεις παρουσίαζαν επίσης και χρόνια μυϊκή ακαμψία και πως τα δύο αυτά εξυπηρετούσαν την ίδια αμυντική λειτουργία. Έτσι, ονόμασε τις ακαμψίες αυτές χαρακτηρολογική και μυϊκή «θωράκιση».

Στο έργο του με τίτλο Η Λειτουργία του Οργασμού ο Ράιχ όρισε τον χαρακτήρα ως την «τυπική δομή του ατόμου, τον στερεότυπο τρόπο με τον οποίο δρα και αντιδρά» και ως χαρακτηρολογική θωράκιση το «σύνολο των τυπικών χαρακτηρολογικών στάσεων τις οποίες αναπτύσσει το άτομο για να εμποδίσει τη συγκινησιακή του διέγερσης και οι οποίες καταλήγουν σε ακαμψία στο σώμα, σε έλλειψη συγκινησιακής επαφής και σε “νέκρωση”». (2)

Ο Ράιχ ανέπτυξε τη χαρακτηρανάλυση, μια τεχνική διάλυσης της χαρακτηρολογικής θωράκισης. Οι στάσεις του χαρακτήρα αναγνωρίζονται κατά την πορεία της θεραπείας και υποδεικνύονται στον ασθενή. Στα παραδείγματα περιλαμβάνονται «το καλό κοριτσάκι» (το οποίο ποτέ δεν θυμώνει), το «γενναίο, δυνατό αγόρι» (το οποίο ποτέ δεν δείχνει φόβο και λύπη) και ο απόμακρος, «ανώτερος» διανοούμενος (ο οποίος είναι «υπεράνω όλων»). Καθώς η στάση υποδεικνύεται συνεχώς, ο ασθενής αρχίζει να την αναγνωρίζει και να νιώθει ότι η στάση αυτή τον συγκρατεί. Δεν μπορεί πλέον να είναι τόσο εύκολα «καλός», «δυνατός» ή «ανώτερος» οπότε αναδύονται τα συναισθήματα τα οποία κρύβονταν από πίσω.

Αφού ο Ράιχ ανακάλυψε τη μυϊκή θωράκιση, έβαλε τους ασθενείς να αναπνέουν βαθύτερα και δούλεψε κατ’ ευθείαν στους σπαστικούς μυς για να ανακουφίσει τη χρόνια συστολή τους. Καθώς συνέβαινε αυτό αναδύονταν στην επιφάνεια συναισθήματα τα οποία συγκρατούνταν στο γεμάτο ένταση μυϊκό σύστημα και ο Ράιχ τότε τους ενθάρρυνε να τα εκφράσουν. Ανακάλυψε επίσης ότι με τη διάλυση ικανοποιητικού μέρους της χαρακτηρολογικής και της μυϊκής θωράκισης οι ασθενείς περιέγραφαν αισθήσεις «ρευμάτων» στο σώμα τους. Αργότερα ανακάλυψε ότι οι αισθήσεις αυτές αποτελούσαν αντίληψη της κίνησης μιας πραγματικής ζωικής ενέργειας. Ονόμασε την ενέργεια αυτή «οργόνη», τα ρεύματα «οργονοτικά ρεύματα» και τη θεραπεία διάλυσης της χαρακτηρολογικής και μυϊκής θωράκισης «ιατρική οργονοθεραπεία».

Υπάρχουν τρία βασικά στρώματα στη συγκινησιακή δομή κάθε θωρακισμένου ατόμου:

1. Το επιφανειακό στρώμα ή κοινωνικό προσωπείο.
2. Το δευτερογενές ή μέγα μεσαίο στρώμα, όπου βρίσκεται η θωράκιση και η δομή του νευρωτικού χαρακτήρα, και στο οποίο συσσωρεύεται το σύνολο των απωθήσεων δημιουργώντας έτσι καταστρεπτικές δυνάμεις όπως οργή, φθόνο, σαδισμό, περιφρόνηση κ.λπ.
3. Ο υγιής πυρήνας, όπου βρίσκεται η φύση του ατόμου, δηλαδή τα χαρακτηριστικά με τα οποία γεννήθηκε. Ο πυρήνας αυτός αποτελεί την πηγή των υγιών, πρωτογενών ορμών και της διέγερσης. Εδώ βρίσκεται το απλό, έντιμο άτομο πίσω από όλες τις παράλογες παρορμήσεις και αναστολές. Αν δεν υπήρχε η θωράκιση, ο υγιής πυρήνας θα κυβερνούσε τη ζωή του ατόμου και θα το καθιστούσε ικανό για αυτορρύθμιση. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα και τις ανάγκες του και να βρει εποικοδομητικούς τρόπους να τα εκφράσει και να τα ικανοποιήσει. Η αυτορρύθμιση απαιτεί την ικανότητα τόσο για αυτοέκφραση όσο και για ορθολογική αυτοσυγκράτηση.

Η πρωτογενής προστατευτική λειτουργία της θωράκισης είναι να προφυλάσσει από οδυνηρά εσωτερικά συναισθήματα και να συγκρατεί την έκφραση του δευτερογενούς καταστρεπτικού στρώματος. Το άτομο σταθεροποιείται, με σημαντικό ωστόσο τίμημα, επειδή μειώνεται το ενεργειακό του επίπεδο και περιορίζεται η ικανότητά του να λειτουργήσει. Το πιο σπουδαίο, χάνεται ή μειώνεται η ικανότητά του για αυτορρύθμιση. Μόλις χαθεί η αυτορρύθμιση, γίνεται αναγκαία η ηθική ρύθμιση η οποία βασίζεται στον φόβο της εξουσίας ή στην ενοχή. Επίσης, αν η θωράκιση δεν είναι επαρκής, μπορεί να ξεσπάσουν άγχος ή καταστρεπτικές παρορμήσεις από το δευτερογενές στρώμα.

Μια άλλη συνέπεια της θωράκισης είναι η κατάσταση εσωτερικής νέκρωσης ή έλλειψη επαφής. Το πρωτογενές νόημα της επαφής (λέξη η οποία προέρχεται από το επ(ί) + αφή[1]) είναι μια συνάντηση ή άγγιγμα, μια στενή ένωση, μια προσωπική σύνδεση. Στην οργονομική επιστήμη το νόημα εμπλουτίζεται ώστε να περιλαμβάνει «την αντίληψη της διέγερσης». Έτσι, τόσο η διέγερση όσο και η αντίληψή της θεωρούνται λειτουργίες του οργονοτικού ρεύματος. Επειδή η θωράκιση μπλοκάρει την ελεύθερη κίνηση της οργόνης, το θωρακισμένο άτομο έχει πάντα αποδυναμωμένες ή στρεβλές αισθήσεις και συγκινήσεις και διαταραγμένη επαφή με τον εαυτό του, με τους άλλους και με τον κόσμο. Η διαταραχή αυτή της επαφής ονομάζεται «έλλειψη επαφής».

Η φύσης της κοινωνικής θωράκισης

Οι ορθολογικές δυνάμεις της αγάπης και της εργασίας στηρίζουν τη φυσική, ατομική λειτουργικότητα και οι ίδιες δυνάμεις καθορίζουν τις φυσικές κοινωνικές διαδικασίες. Όπως η θωράκιση ενός ανθρώπου δεσμεύει ενέργεια και στρεβλώνει τη λειτουργικότητα, έτσι και η κοινωνική θωράκιση δεσμεύει την ενέργεια της κοινωνίας και στρεβλώνει τη λειτουργικότητά της, αφήνοντας να φανούν η κοινωνική παθολογία και η κοινωνικοπολιτική ιδεολογία.

Για τους σκοπούς της παρούσας εργασίας η κοινωνική θωράκιση μπορεί να οριστεί περιγράφοντας μερικές από τις εκδηλώσεις της, όπως:

• Παράλογη ακαμψία στους κοινωνικούς θεσμούς (την οικογένεια, την οργανωμένη θρησκεία, τον στρατό, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, την κυβέρνηση, κ.λπ.).
• Ιδεολογίες από τις οποίες αναδύεται αυτή η ακαμψία.
• Μηχανικισμός και μυστικισμός, οι δύο αντίθετες μορφές θωρακισμένης σκέψης τις οποίες συμμερίζονται οι ανθρώπινες μάζες.

Ο μηχανικισμός θεωρεί κάθε λειτουργία της ζωής το ίδιο προβλέψιμη με τις μηχανές. Όπως έγραψε ο Ράιχ, ο μηχανιστής «σκέφτεται μηχανιστικά, παράγει μηχανιστικά εργαλεία και σχηματίζει μηχανιστική αντίληψη για τη φύση». Για παράδειγμα, η συγκινησιακή αρρώστια θεωρείται αποκλειστικά αποτέλεσμα παράλογων πεποιθήσεων ή παθολογικών χημικών ενώσεων και υποδοχέων του εγκεφάλου ή γονιδίων. Η κοινωνική παθολογία θεωρείται αποτέλεσμα άγνοιας, οικονομικών παραγόντων κ.ο.κ. Συνακόλουθα, αν μπορούσαμε να βρούμε τη σωστή εκπαιδευτική παρέμβαση ή τη σωστή χημική θεραπεία, θα μπορούσαμε να θεραπεύσουμε κάθε συγκινησιακή αρρώστια ή κοινωνικό πρόβλημα. Ακολουθώντας αυτό τον τρόπο σκέψης μέχρι τέλους, κάθε ανθρώπινο πρόβλημα μπορεί να λυθεί αν καταλάβουμε διανοητικά τη μηχανική του. Ο ισχυρισμός αυτός αποτελεί έναν μηχανικιστικό ακρογωνιαίο λίθο της εξουσίας. Η μηχανικιστική σκέψη δεν μπορεί κατ’ ουσίαν να συλλάβει την καταστρεπτικότητα του δευτερογενούς στρώματος, επειδή δεν αναγνωρίζει τη διαφορά μεταξύ υγιούς πυρήνα και δευτερογενούς στρώματος.

Ακριβώς αντίθετος προς τον μηχανικισμό είναι ο μυστικισμός, ο οποίος νιώθει τη ζωική ενέργεια αλλά δεν μπορεί να την κατανοήσει, και επομένως την αποδίδει σε πνεύματα, σε δυνάμεις ή σε αξίες έξω από τον άνθρωπο. Από αυτή την άποψη, η συγκινησιακή αρρώστια λόγου χάριν, θεωρείται σύμπτωμα ηθικής αδυναμίας, αμαρτία ή πνευματική σύγκρουση του ατόμου. Και παρ’ ό,τι η καταστρεπτικότητα του δευτερογενούς στρώματος αναγνωρίζεται, όπως και η διαφορά μεταξύ πυρήνα και δευτερογενούς στρώματος, η διαφορά αυτή γίνεται κατανοητή με τη μορφή δυνάμεων καλού και κακού, όπως είναι ο Θεός και ο Διάβολος. Ακολουθώντας αυτό τον τρόπο σκέψης μέχρι τέλους, τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν από τις ανθρώπινες καταστρεπτικές παρορμήσεις είναι άλυτα, παρεκτός και αν υπάρξει η θαυματουργή παρέμβαση μιας ανώτερης δύναμης. Ο ισχυρισμός αυτός αποτελεί έναν μυστικιστικό ακρογωνιαίο λίθο της εξουσίας.

Παρόλο που ο μηχανικισμός και ο μυστικισμός είναι σε άμεση αντίθεση μεταξύ τους, στην παραδοσιακή αυταρχική κοινωνία συνεργάζονται για να υποστηρίξουν την πατριαρχική εξουσία. Κανένας από αυτούς τους τρόπους σκέψης δεν μπορεί να συλλάβει τον ρόλο που παίζουν στη συγκινησιακή αρρώστια και την κοινωνική παθολογία η οργονική ενέργεια, η θωράκιση και η ανικανότητα για σεξουαλική ικανοποίηση.

Ας εξετάσουμε το μύθο περί εφηβικής ζωής στη δεκαετία του 1950, όπως απεικονίστηκε στα λαϊκά μέσα ενημέρωσης, στις τηλεοπτικές σειρές Father Knows Best (Ο Πατέρας Ξέρει) και Leave It to Beaver (Άσ’ το στον Μπίβερ[2]). Στις σειρές αυτές ο έφηβος εμφανίζεται ασεξουαλικός. Ζει σε ένα σταθερό σπίτι γεμάτο αγάπη και σε μια γειτονιά η οποία νοιάζεται, είναι αποκομμένη από τον υπόλοιπο κόσμο και εκκλησιάζεται. Κανείς δεν αμφισβητεί την εξουσία του πατέρα, της εκκλησίας, του σχολείου και της αστυνομίας ή την εγκυρότητα της επιστημονικής πρόβλεψης ότι η ζωή θα είναι καλύτερη για όλους, μέσω της σύγχρονης τεχνολογίας. Μπορούμε εδώ να δούμε ότι οι αντιθετικές δυνάμεις του μηχανικισμού και του μυστικισμού σαφώς υποστηρίζουν η μία την άλλη.

Οι δύο κύριες μορφές κοινωνικοπολιτικής ιδεολογίας είναι ο συντηρητισμός, ο οποίος βασίζεται στην κοινωνικά θωρακισμένη μυστικιστική σκέψη και ο φιλελευθερισμός, ο οποίος βασίζεται στην κοινωνικά θωρακισμένη μηχανιστική σκέψη. Οι διαφορές στις κοινωνικοπολιτικές ιδεολογίες προέρχονται εν μέρει από διαφορετικά μοτίβα θωράκισης — ο συντηρητικός υπερασπίζεται τον εαυτό του κυρίως μέσω μυϊκής συγκράτησης σε όλο το σώμα και ο φιλελεύθερος μέσω συγκράτησης κυρίως στον εγκέφαλο.

Γενικά η δεξιά στην πολιτική εξυπηρετεί τη διατήρηση και συντήρηση των κοινωνικών θεσμών και του τρόπου ζωής, ενώ η αριστερά επιδιώκει να αλλάξει τους υπάρχοντες κοινωνικούς θεσμούς. Όταν είναι ίσες, η συνεχής αντίθεση μεταξύ αυτών των δύο δυνάμεων διατηρεί μια κατάσταση κοινωνικής ισορροπίας και σταθερότητας. Όταν η κοινωνική θωράκιση στην αριστερά και στη δεξιά είναι ανέπαφες, οι μάζες λειτουργούν αρκετά ορθολογικά στις καθημερινές κοινωνικές τους δραστηριότητες. Ο παραλογισμός είναι ελάχιστος και τα περισσότερα άτομα είναι απολιτικά.

Η κοινωνική και η ατομική θωράκιση είναι αλληλένδετες. Η κοινωνική θωράκιση, ιδιαίτερα η δομή της οικογένειας, διαιωνίζει την ατομική θωράκιση και έχει βαθύτατη επίδραση στις μορφές της ατομικής θωράκισης οι οποίες δημιουργούνται σε κάθε νέα γενιά. Την ίδια στιγμή, οι συγκεκριμένες μορφές της ατομικής θωράκισης, οι οποίες εμφανίζονται σε κάθε νέα γενιά, καθορίζουν τον τύπο της κοινωνίας η οποία θα οικοδομηθεί καθώς παρέρχεται η παλαιότερη γενιά. Η πρωταρχική λειτουργία της κοινωνικής θωράκισης είναι να διατηρήσει την κοινωνία θωρακισμένη, όπως η θωράκιση του ατόμου διατηρεί την ικανότητά του να λειτουργεί, αλλά αυτή η θωράκισή της να είναι περιορισμένη. Με τον ίδιο τρόπο κατά τον οποίο η ατομική θωράκιση βοηθά να περιοριστεί η έκφραση καταστρεπτικών παρορμήσεων, η κοινωνική θωράκιση βοηθά να περιοριστούν πολιτιστικές δυνάμεις οι οποίες θα μπορούσαν να προκαλέσουν την κατάρρευση του υπάρχοντος κοινωνικού συστήματος.

Η κατάρρευση της αυταρχικής κοινωνικής και ατομικής θωράκισης

Πριν από πενήντα χρόνια περίπου άρχισε να επιταχύνεται η απομάκρυνση της κοινωνίας από τον καταπιεστικό αυταρχισμό. Στη δεκαετία του 1960 οι άνθρωποι επαναστατούσαν πιο ανοιχτά εναντίον της εξουσίας. Απαιτούσαν ελευθερία, έπαιρναν ναρκωτικά και ορκίζονταν να «κάνουν έρωτα, όχι πόλεμο». Όπως όλοι οι γονείς πριν από αυτούς, ήταν αποφασισμένοι να προσφέρουν στα παιδιά τους μια ζωή καλύτερη από τη δική τους — στην περίπτωση αυτή να τα μεγαλώσουν διαφορετικά. Μπλοκαρισμένοι όμως από τη δική τους θωράκιση, δεν μπορούσαν να εκτιμήσουν πλήρως τις δυσκολίες τις οποίες συνεπάγεται η ανατροφή υγιών παιδιών. Νομίζοντας ότι ελευθέρωναν τα παιδιά τους από τις καταπιεστικές συνέπειες της εξουσίας και επαναστατώντας εναντίον παραδοσιακών αξιών, υιοθέτησαν μια στάση επιτρεπτικότητας. Το αποτέλεσμα είναι η προοδευτική κατάρρευση της αυταρχικής κοινωνικής δομής η οποία χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω στάδια:

Πρώτον, υπάρχει αποδυνάμωση της αυταρχικής οικογένειας. Επειδή τα θωρακισμένα άτομα αναπαράγουν τη θωράκιση στα παιδιά τους, μέσα στα πλαίσια της αυταρχικής οικογένειας, η αποδυνάμωσή της έχει οδηγήσει σε νέες γενιές με λιγότερη μυϊκή θωράκιση και, συνεπώς, περισσότερο ατομικό άγχος και μειωμένη ικανότητα για αυτοσυγκράτηση. Ταυτόχρονα, η οπτική θωράκιση έχει αυξηθεί σε ένταση, αυξάνοντας τη διαστρέβλωση της αντίληψης και ενισχύοντας την παρορμητικότητα. Επακόλουθο αυτών των αλλαγών είναι η ανάδυση του δευτερογενούς στρώματος με αποτέλεσμα την αυξημένη έκφραση της καταστρεπτικής κοινωνικής συμπεριφοράς και της προγενετήσιας σεξουαλικότητας (εγκληματικότητα, χρήση ναρκωτικών, απιστία, πορνογραφία, σεξουαλική ελευθεριότητα, σαδομαζοχιστικές σεξουαλικές δραστηριότητες, κ.λπ.). Ενώ αυτές οι μορφές νευρωτικής συμπεριφοράς δεν είναι νέες, η συχνότητά τους έχει αυξηθεί σημαντικά, και εκείνο το οποίο στο παρελθόν ήταν καταπιεσμένο ή κρυμμένο αποκαλύπτεται όλο και πιο ανοιχτά. Η φράση «όλα στη φόρα» [let it all hang out] ήταν δημοφιλής, αν και λίγοι θα είχαν προβλέψει την πιο καταστρεπτική και σαδιστική αντίστοιχή της — «κατάμουτρα» [in your face].

Ως αντίδραση έχει αυξηθεί το κοινωνικό άγχος, καθώς επίσης και οι προσπάθειες να ξεπεραστεί. Παραδείγματα αυτών των υποκατάστατων δραστηριοτήτων που χαρακτηρίζονται από έλλειψη επαφής περιλαμβάνουν την επιδημία της κατάχρησης αλκοόλ από εφήβους και νεαρούς ενήλικες, το «φτιάξιμο» [hooking up] (ο ευτελισμός της ετεροφυλόφιλης σχέσης), την εξάπλωση του μυστικισμού και των μυστικιστικών πρακτικών, και τον μαζικό εναγκαλισμό της τεχνολογίας χωρίς να εξετάζονται οι πιθανές δυσμενείς συνέπειές της.

Στη συνέχεια επιδεινώθηκε η απώλεια επαφής με τον βιολογικό πυρήνα δημιουργώντας προσωπική και κοινωνική αλλοτρίωση, κυνισμό και ένα αίσθημα ανικανότητας στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων. Φανταστείτε, λόγου χάριν, την αντίδραση ενός γονέα στη δεκαετία του 1950 αν μάθαινε ότι τα παιδιά του ακούνε μουσική η οποία εκθειάζει τη δολοφονία αστυνομικών και τον βιασμό. Δεν θα είχε νιώσει την αδυναμία ή τον κυνισμό τον οποίο νιώθουν πολλοί σύγχρονοι γονείς.

Τέλος, έχει καταρρεύσει η εδραιωμένη μηχανο-μυστικιστική κοινωνική τάξη πραγμάτων προκαλώντας μεγάλη απογοήτευση. Με την περιφρόνηση της πατριαρχικής εξουσίας, ο μηχανικισμός και ο μυστικισμός δεν σχηματίζουν πλέον αντιθετικούς πυλώνες οι οποίοι στηρίζουν ο ένας τον άλλον και την κοινωνία. Τώρα πλέον αποκλείουν και ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον, ψάχνοντας ο καθένας τους τρόπο να δυσφημίσει τον άλλον, πυροδοτώντας έτσι μεγαλύτερη απογοήτευση και έλλειψη σεβασμού προς την εξουσία.

Αρκετοί παράγοντες έχουν συμβάλει στην κατάρρευση της αυταρχικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων. Το πιο σημαντικό είναι ότι, ούτε η μηχανιστική επιστήμη ούτε ο μυστικισμός είχαν καταφέρει να προσφέρουν ικανοποιητικές λύσεις στα πολλά σοβαρά προβλήματα τα οποία αντιμετώπιζε η ανθρωπότητα, καθώς έκλεισε το πρώτο μισό του εικοστού αιώνα. Δύο παγκόσμιοι πόλεμοι είχαν ερημώσει την ανθρώπινη κοινωνία και είχαν ξεριζώσει ανθρώπους από τον κατεστημένο τρόπο ζωής τους.

Η δραστηριότητα του σύγχρονου φιλελεύθερου χαρακτήρα έχει επίσης συμβάλει στην αποσύνθεση της αυταρχικής οικογένειας. Ο σύγχρονος φιλελεύθερος διαφέρει θεμελιακά από τον αληθινά φιλελεύθερο. Παραδείγματος χάριν, τόσο ο αληθινά φιλελεύθερος όσο και ο παραδοσιακός συντηρητικός συμφωνούν ότι η εργασία είναι η λύση στις υλικές ανάγκες του ανθρώπου και μπορούν να συνεργαστούν ώστε να εδραιώσουν κοινωνικούς θεσμούς οι οποίοι να υποστηρίζουν την ατομική υπευθυνότητα για την εργασία και τη δίκαιη ανταμοιβή της. Ο σύγχρονος φιλελεύθερος, από την άλλη μεριά, νιώθει βαθύτατη περιφρόνηση για τέτοιες λύσεις —εκφράζοντάς την με τη μορφή σαρκασμού— και υπό το μανδύα της «έγνοιας» παρεμβαίνει στις ζωές των ανθρώπων με τρόπο ο οποίος επιδρά στο κίνητρό τους και στην ικανότητά τους για εργασία. Για παράδειγμα, οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι νομοθέτες και δικαστές υποσκάπτουν την εξουσία ενός εργοδότη να σωφρονίσει ή να απολύσει τον εχθρικό υπάλληλο ο οποίος διαταράσσει το περιβάλλον της εργασίας και ταυτόχρονα κάνει τους συναδέλφους του να νιώθουν απαίσια.

Ο σύγχρονος φιλελεύθερος επιφέρει το ίδιο είδος βλάβης στους εφήβους όταν παρεμβαίνει στην εξουσία των δασκάλων να σωφρονίσουν ή να αποβάλλουν τον διασπαστικό μαθητή, ο οποίος στερεί από τους συμμαθητές του την ευκαιρία να δουλέψουν παραγωγικά στο σχολείο. Ανάλογα, οι σύγχρονοι φιλελεύθεροι στα μέσα ενημέρωσης συνεχώς πιέζουν τα αποδεκτά όρια του τι μπορεί να απεικονιστεί στον κινηματογράφο, την τηλεόραση, τα έντυπα και τη μουσική. Αποτέλεσμα είναι οι έφηβοι να περιβάλλονται από γαργαλιστικό και ενοχλητικό υλικό το οποίο διεγείρει το δευτερογενές στρώμα, αυξάνοντας την αθλιότητα και την επαναστατικότητά τους. Έτσι, ο σύγχρονος φιλελεύθερος, συνειδητά ή όχι, λειτουργεί καταστρέφοντας την ορθολογική εξουσία και την αυταρχική κοινωνική τάξη.

Η ευρέως διαδεδομένη χρήση παράνομων ναρκωτικών είναι ένας άλλος παράγοντας ο οποίος συμβάλλει στην κοινωνική κατάρρευση. Τα ναρκωτικά επιτείνουν την οπτική θωράκιση και εξασθενούν τη θωράκιση στα κατώτερα τμήματα, προκαλώντας έτσι μεγαλύτερη απώλεια επαφής και αυξημένο άγχος, γεγονός το οποίο οδηγεί σε περαιτέρω χρήση ναρκωτικών. Η χρήση ναρκωτικών έχει επίσης φθοροποιό επίδραση στις προσωπικές σχέσεις και στην απόδοση στην εργασία. Συνδέεται με εγκληματική συμπεριφορά και αυξημένη αποδοχή της χρήσης ναρκωτικών από όλα τα τμήματα της κοινωνίας.

Τέλος, η περιβαλλοντική μόλυνση αλληλεπιδρά με την ατμοσφαιρική οργόνη, κάνοντάς την να υπερφορτίζεται ή να νεκρώνεται. Η υποβάθμιση αυτή του ενεργειακού περιβάλλοντος στο οποίο ζούνε οι άνθρωποι περιλαμβάνει βιοφυσικές συνέπειες από τη χρήση της τηλεόρασης, τις οθόνες των κομπιούτερ και τον σχεδιασμό κτηρίων ο οποίος απαιτεί λάμπες φθορισμού και παράθυρα τα οποία δεν μπορούν να ανοίξουν. Οι βιολογικές συνέπειες που προκύπτουν επιδεινώνουν όλους τους παράγοντες τους οποίους αναφέραμε προηγούμενα.

Η δημιουργία μίας νέας, καταστρεπτικότερης μορφής θωράκισης

Οι μορφές της ατομικής και κοινωνικής θωράκισης οι οποίες υπήρχαν πριν από πενήντα χρόνια έχουν καταρρεύσει σε σημαντικό βαθμό. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει ότι έχει εξαφανιστεί η ίδια η θωράκιση. Αντιθέτως, έχουν εξελιχθεί νέες μορφές θωράκισης οι οποίες έχουν αντικαταστήσει τις παλιές. Ιδιαίτερα η αυταρχική κοινωνική θωράκιση έχει αντικατασταθεί από μια αντιαυταρχική κοινωνική θωράκιση. «Αντιαυταρχική» σημαίνει αυτή η οποία αντιτίθεται σε κάθε μορφή εξουσίας, ακόμα και στην ορθολογική εξουσία.

Η έκφραση της αντιαυταρχικής κοινωνικής θωράκισης υπάρχει διάχυτη σήμερα με καταστρεπτικές συνέπειες για όλους, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων, των γονιών τους και των δασκάλων τους.

• Υπάρχει αυξημένη παρορμητική συμπεριφορά.
• Η αύξηση της οπτικής θωράκισης καταλήγει σε απώλεια της αντιληπτικής καθαρότητας και σε αδυναμία να αναγνωριστούν οι καταστρεπτικές συνέπειες των αδιάκριτα επιτρεπτικών συμπεριφορών. Η διανοητική δραστηριότητα με τη μορφή της εκλογίκευσης εξυψώνεται, νομιμοποιώντας τόσο τη γονική ανευθυνότητα όσο και την εκδραμάτιση των εφήβων.
• Με την κατάρρευση της κοινωνικής θωράκισης, συσσωρεύεται άγχος στα άτομα και στην κοινωνία. Παραδείγματος χάριν, καθώς οι άνθρωποι βλέπουν ή εκτίθενται σε πράξεις οργής, όπως οι χωρίς νόημα πυροβολισμοί, γίνονται φυσικά περισσότερο αγχώδεις. Καθώς γνωρίζουν ότι η αστυνομική εξουσία έχει εξασθενήσει και φοβούνται ότι το ποινικό σύστημα θα επιτρέψει στους εγκληματίες να μείνουν ελεύθεροι, αυξάνονται οι φόβοι τους για την προσωπική και δημόσια ασφάλεια.
• Υπάρχει συνεχής ενασχόληση με γεγονότα τα οποία διασπούν την προσοχή και είναι επιφανειακά και επουσιώδη, καθώς και με «προσωπικότητες», εις βάρος των ουσιαστικών, ζωτικών στοιχείων της προσωπικής και κοινωνικής ζωής. Μια συγκεχυμένη συναισθηματικότητα έχει αντικαταστήσει τη συγκίνηση και την ορθή κρίση, όπως αποδεικνύεται από τη δραματική εξιδανίκευση ατόμων όπως η πριγκίπισσα Νταϊάνα και ο Τζον Λένον.
• Υπάρχει αυξημένη η αίσθηση ότι «έχουμε το δικαίωμα» [entitlement].
• Υπάρχει αυξημένη αντιδραστική διαστολή στην προσπάθεια να ξεπεραστεί το αυξημένο άγχος. Η διαστολή αυτή εκδηλώνεται στον ψυχαναγκαστικό υλισμό, στην κενή και ανεπαφική κοινωνικότητα, στο απερίσκεπτο ξόδεμα και δανεισμό χρημάτων, στον ηδονισμό, στην κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ, στην αδιαφορία που εκφράζεται από τη λέξη «χαλαρά» και στη μυστικιστική ανάμειξη σε ομάδες του New Age.
• Υπάρχει σύγχυση των ορίων μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας ζωής. Το άτομο δεν μπορεί πλέον να κρίνει σωστά ώστε να διακρίνει τα όρια μεταξύ ιδιωτικής και δημόσιας ζωής με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κρατήσει τις συγκρούσεις του για τον εαυτό του ή εντός της ιδιωτικής του ζωής. Αρχίζει να τις εκδραματίζει, όχι μόνο μέσα στην οικογένειά του, αλλά και αλλού, όπως στο χώρο εργασίας, στο ποινικό σύστημα και στην εθνική οδό.
• Υπάρχει εξασθένιση των φυσικών διασταλτικών λειτουργικών όπως είναι η γνήσια κοινωνική επαφή.
• Υπάρχει υποβάθμιση των εκπαιδευτικών προτύπων και γενική περιφρόνηση των κοινωνικών τρόπων και της κοινωνικής εθιμοτυπίας. Κατά την αυταρχική κοινωνική τάξη πραγμάτων, χαρακτηριστικά όπως τιμιότητα, εντιμότητα, φυσική γοητεία και χάρη αξιολογούνταν ως ιδεώδη, ακόμα και όταν η επαφή με τον πυρήνα δεν βιωνόταν με άμεσο και συνεχή τρόπο. Με τον αντιαυταρχισμό η αξία των παλιών ιδεωδών υποτιμάται. Τα νέα ιδεώδη είναι να είναι κανείς δημοφιλής, διάσημος ή πολιτικά ορθός.
• Υπάρχει γενική αποδοχή εκφράσεων και συμπεριφοράς του δευτερογενούς στρώματος οι οποίες γοητεύουν τη νεότερη γενιά. Η βία και οι πολλές μορφές προγενετήσιας σεξουαλικότητας είναι διάχυτες στη μουσική, τα βίντεο, τα παιχνίδια του κομπιούτερ και τις ιστοσελίδες, έλκοντας τους νέους ανθρώπους. Αυτές οι «αβλαβείς διασκεδάσεις» απευαισθητοποιούν τους ανθρώπους ώστε να μην μπορούν να διακρίνουν μεταξύ ζωής που πηγάζει από τον υγιή πυρήνα και ζωής που πηγάζει από το νευρωτικό, καταστρεπτικό δευτερογενές στρώμα.
• Υπάρχει σύγχυση στη διάκριση μεταξύ υγιούς, ετεροφυλόφιλης αγάπης (ενήλικης γενετησιότητας) και άλλων νευρωτικών ανθρώπινων σεξουαλικών συμπεριφορών, όπως το τηλεφωνικό σεξ, το κυβερνοσέξ και η προγενετήσια σεξουαλικότητα στην οποία περιλαμβάνονται οι σαδομαζοχιστικές δραστηριότητες κατά τις οποίες η διέγερση προέρχεται από το να είσαι «κακός», «βρώμικος» ή να εξευτελίζεις τον/την σύντροφό σου. Οι άνθρωποι παροτρύνονται να μην επικρίνουν και να δέχονται όλες τις σεξουαλικές συμπεριφορές ως ίσες.

Σε μια αυταρχική κοινωνία οι νέοι άνθρωποι καταπιέζονται και τόσο η σεξουαλική τους ματαίωση όσο και η έλλειψη γενετήσιας ικανοποίησης εκφορτίζονται σε επαναστατικότητα (συνήθως εναντίον του γονικού ελέγχου), σε έκφραση σαδιστικών συμπεριφορών (όπως τα καψόνια, οι παλικαρισμοί κ.λπ. των φοιτητικών αδελφοτήτων) και στα επιθετικά αθλητικά παιχνίδια. Στην τρέχουσα αντιαυταρχική κοινωνική τάξη πραγμάτων η έλλειψη γενετήσιας ικανοποίησης των νεαρών ανθρώπων αναδύεται ως κοινωνικό άγχος. Αυτό προκαλεί τις σημερινές «τυπικές» συμπεριφορές των εφήβων, αλλά έχει επίσης σχέση με μια μαζοχιστική ανάγκη να μειωθεί με κάθε κοστος η εσωτερική ένταση. Κοινότοπα παραδείγματα είναι ο σωματικός μαζοχισμός με τη μορφή διάτρησης του σώματος (body piercing) και η χρήση και κατάχρηση παράνομων ναρκωτικών και αλκοόλ («βουλιμική κατανάλωση ποτών»). Ο ηθικός μαζοχισμός εκφράζεται με την εσωτερίκευση πολιτικά ορθών κανόνων της αντιαυταρχικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων εις βάρος των αισθημάτων και της ακεραιότητας του ατόμου.

Με την αποσύνθεση της αυταρχικής οικογένειας βλέπουμε τώρα την ανατροφή των παιδιών να χαρακτηρίζεται από την ανικανότητα πολλών γονέων να δώσουν στα παιδιά τους επαρκή συγκινησιακή επαφή. Αντίθετα, απεκδύονται τη φυσική γονική εξουσία και επιτρεπτικά ενδίδουν στις παρορμήσεις του παιδιού, ενώ εκδηλώνουν υποκείμενες συμπεριφορές αγανάκτησης, φόβου και απόσυρσης. Η αντιφατική και συγχυτική αυτή συμπεριφορά ματαιώνει με τον χειρότερο τρόπο την ανάγκη του παιδιού για επαφή. Το οδηγεί σε άσκοπη, χαοτική συμπεριφορά και ανευθυνότητα. Αναπόφευκτα υπάρχει αυξανόμενη έλλειψη σύνδεσης μεταξύ γονέων και των παιδιών τους, ένας διαχωρισμός ο οποίος παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στη δεκαετία του 1960 και ονομάστηκε «χάσμα γενεών». Από τότε έχει συνεχίσει να μεγαλώνει και κατά τις παλιότερες εποχές η αντίστοιχη κατάσταση χαρακτηριζόταν από τον όρο «παιδί με κλειδί της εξώπορτας».[3] Στην πιο οξεία του μορφή οι γονείς και κάποιες άλλες ενήλικες μορφές εξουσίας είτε αγνοούν είτε δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στα σημάδια κινδύνου της συγκινησιακής αρρώστιας και στην καταστρεπτική συμπεριφορά κάποιων εφήβων στο σπίτι, στο σχολείο ή στο ίντερνετ. Αν δεν υπήρχε αυτός ο αυτοεπιβεβλημένος αποκλεισμός των ενηλίκων από τη ζωή των εφήβων οι φόνοι στο γυμνάσιο του Κολουμπάιν πολύ πιθανόν να είχαν αποφευχθεί.

Συμπέρασμα

Οι έφηβοι ένιωθαν πάντα δυστυχισμένοι εξαιτίας της ματαίωσης των έντονων σεξουαλικών συναισθημάτων τους από την ατομική και κοινωνική θωράκιση. Λόγω της κατάρρευσης της πατριαρχικής οικογενειακής δομής και της αυταρχικής κοινωνικής τάξης πραγμάτων, καθώς και της επικράτησης της αντιαυταρχικής κοινωνικής θωράκισης (με την περιφρόνηση της εξουσίας και την επιτρεπτικότητα να τη συνοδεύουν), η εφηβική δυστυχία είναι πολύ πιο διαδεδομένη και έντονη σήμερα από ό,τι ήταν πενήντα χρόνια πριν.

Υπάρχει άραγε λύση; Ναι, αλλά δεν είναι εύκολη. Τα παιδιά πρέπει να ανατραφούν με αυτορρυθμιστικό τρόπο, ο οποίος να εμποδίζει τον σχηματισμό σημαντικής θωράκισης, διατηρώντας έτσι την ικανότητά τους να είναι αυτορρυθμιζόμενα, ανεξάρτητα και υπεύθυνα. Αυτό απαιτεί από τους γονείς να μπορούν να εδραιώνουν και να διατηρούν επαρκή συγκινησιακή επαφή, να αντιλαμβάνονται σαφώς τις ανάγκες των παιδιών τους, να κάνουν διάκριση μεταξύ υγιών παρορμήσεων —οι οποίες προέρχονται από τον πυρήνα— και εκείνων οι οποίες είναι νευρωτικές, και να μπορούν να λένε «ναι» και να λένε «όχι», δηλαδή να επιβεβαιώνουν την υγεία στο αναπτυσσόμενο παιδί και να περιορίζουν τη νευρωτική συμπεριφορά του όταν χρειάζεται. Η ιατρική οργονοθεραπεία για παιδιά και για τους γονείς τους μπορεί να προσφέρει μεγάλα οφέλη στην πρόληψη της ανάπτυξης των προβλημάτων της εφηβείας. Το κάνει διαλύοντας τη θωράκιση η οποία παρεμβάλλεται στην πολύ σημαντική ικανότητα του ατόμου να εδραιώνει και να διατηρεί συγκινησιακή, ενεργειακή επαφή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Reich, W.: Ether, God and Devil/Cosmic Superimposition (Αιθέρας, Θεός και Διάβολος/Κοσμική Υπέρθεση), τόμος 2, New York: Orgone Institute Press, 1949.

2. Reich, W.: The Function of the Orgasm (Η Λειτουργία του Οργασμού), New York: Orgone Institute Press, 1942.